Zoektocht door het heelal met de James Webb Telescoop

van de oerknal tot buitenaards leven

Sterrenkundigen willen het heelal begrijpen, van de big bang tot nu. Hoe ontstaan in het jonge heelal sterren(stelsels) en zwarte gaten? Eerst was er de oerknal, het begin waar het heelal en zelfs ruimte en tijd uit het niets ontstonden. Daarna was er de duisternis en bevatte de ruimte vrijwel uitsluitend waterstof- en heliumgas. Pas toen daaruit - na honderden miljoenen jaar - de eerste sterren ontstonden, was er licht en viel er wat te zien. Dit 13 miljard jaar oude licht is nog steeds naar ons onderweg en kunnen we met telescopen waarnemen.                                                                                              

Met de nieuwe James Webb Space Telescope (JWST) kunnen sterrenkundigen naar dit eerste licht kijken. Deze ruimtetelescoop werd eind 2021 gelanceerd, als opvolger van de succesvolle Hubbletelescoop (nog steeds actief sinds 1990). De JWST heeft enorme spiegels en heeft diverse wetenschappelijke infrarood meetinstrumenten aan boord.

Doelen van de JWST-missie zijn:

• opvangen van licht van sterren die kort na de oerknal zijn ontstaan,
• bepalen hoe deze stelsels zijn geëvolueerd,
• vorming van nieuwe stelsels observeren,
• fysische en chemische samenstelling bepalen van verre sterrenstelsels,
• onderzoek naar mogelijk leven op andere planeten.     

JWST heeft – pas – sinds 11 juni 2023 haarscherpe, fascinerende kleurenfoto’s gemaakt van het heelal. Misschien heb je ze in de media langs zien komen. Maar, hoe zijn die foto’s gemaakt? Welke instrumenten zijn hiervoor aan boord en hoe werken die eigenlijk?        

Op dit soort vragen geeft Dr. Peter Roelfsema antwoord in een boeiende lezing voor ons Kenniscafé. Peter Roelfsema is al 35 jaar een bevlogen sterrenkundige bij het SRON (Netherlands Institute for Space Research) te Groningen. Het SRON doet grensverleggend onderzoek en vergroot daarmee de kennis van de astrofysica, onze aarde en (exo)planeten. Daarnaast ontwikkelt het instituut nieuwe technologieën voor röntgen- en infrarood instrumenten die in ruimtevaartuigen worden ingebouwd. Het SRON werkt intensief samen met ESA en NASA. Peter Roelfsema zelf verrichte baanbrekend werk door instrumentaria te ontwikkelen voor ruimtetelescopen.  Tijdens zijn lezing toont hij enkele meetinstrumenten die daadwerkelijk zijn toegepast in die ruimtetelescopen.                                                                                                                                      

Wij bevelen je deze lezing van harte aan.