Verslag
Het Kenniscafé Emmen sloot het seizoen 2018/2019 af met een avond die in het licht stond van de strijd om de wereldhegemonie tussen Amerika en China. Sinoloog, schrijver en bankier Henk Schulte Nordholt plaatste de stormachtige ontwikkeling van China in een historisch perspectief. Frans Verhagen, Amerikadeskundige, journalist en schrijver, belichtte de strijd tussen de beide grootmachten vanuit het Amerikaanse perspectief. Burgemeester Eric van Oosterhout praatte de avond soepel aan elkaar en leidde de discussie na de pauze. In zijn openingswoord verwees hij naar de Chinese partnerstad van Emmen, Shangluo. ‘Drie miljoen inwoners, maar dat is daar een dorp’.
De draak is wakker geworden
Daarna gaf hij het woord aan Schulte Nordholt, die in herinnering bracht dat Napoleon China al een slapende draak noemde. Die draak is nu echt wakker geworden.
Het jaar 2019 staat in China in het teken van de nodige herdenkingen: de bloedig neergeslagen opstand op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989 (die uiteraard niet officieel wordt herdacht), de overwinning van Mao op Chiang Kai-Shek in 1949 (‘de bevrijding van China’), het einde van het Keizerrijk op 4 mei 1919 en het begin van de Eerste Opiumoorlog in 1839, waarmee voor China de ‘eeuw van de vernedering’ begon.
Leninisme en liberalisme in een saus van Confucianisme
Na de dood van Mao in 1976 kwam het moderne China, zoals wij dat nu kennen, pas tot volle ontplooiing. De communistische partij heeft ook na de dood van Mao nog steeds alle macht in handen. Politiek gezien hanteert de partij nog steeds het Leninisme, maar in economisch opzicht heeft de partij het liberalisme omhelsd. Daaronder ligt de voedingsbodem van het Confucianisme.
De huidige charismatische maar Sfinxachtige leider XI Jinping weet deze drie tendensen knap te verzoenen. Met een fluwelen handschoen houdt hij het land in een ijzeren greep. Hij lijkt nog lang niet van plan het veld te ruimen.
China is nu ‘de werkplaats van de wereld’. De groei is nog lang niet ten einde. In de 21e eeuw zet China voluit in op nieuwe technologieën en kunstmatige intelligentie. De Chinezen noemen hun land zelf Tzianxia, ‘alles wat onder de hemel is’. De naam is passender dan ooit.
Zowel Amerika als Europa moeten zich tot deze nieuwe werkelijkheid verhouden. Amerika wil dat de Chinezen meer in Amerika kopen, dat China ophoudt met de staatssteun van Chinese bedrijven en dat Amerika daarop controle uit kan oefenen. Europa heeft zijn verhouding ten opzichte van China beschreven in een Tienpuntenplan, waarvan de kern is dat China gezien wordt als rivaal én als partner.
Twistappel Taiwan
Na deze voorzet mag Frans Verhagen de strijd om de wereldhegemonie vanuit Amerikaans perspectief belichten. Hij is ervaringsdeskundige als het om de relatie tussen Amerika en China gaat, want getrouwd met een Chinese Amerikaanse. Hij zet de verschillende ‘toenaderingspogingen’ door de Verenigde Staten op een rij. Het begon met de Open Door Policy uit het begin van de 20e eeuw en de uitzending van vele missionarissen. Na de overwinning van Mao in 1949 ging de relatie tussen China en de VS in de vrieskist, waarbij de status van Taiwan (vroeger Formosa) een grote twistappel was. Nixon bezocht China in 1975. President Carter erkende het land officieel in 1979. Onder Clinton en Obama werd de economische en politieke aandacht steeds meer naar Azië verlegd, maar Trump maakt daar bruut een einde aan door het maar Trans Pacific Pact op te zeggen.
China is aan de winnende hand, suggereert Verhagen. Hij verwijst naar de handelswijze van de huidige leider Xi: ‘Hide your stregth, bide your time’.
Verhagen eindigt met een verwijzing naar de Atheense legeraanvoerder Thucydides. Die zei al dat als er een tweede grootmacht opkomt, oorlog onvermijdelijk is. In het tijdperk Trump is hier op Harvard veel historisch onderzoek naar gedaan. In de VS staat dit scenario bekend als de ‘Thucydides trap’.
Discussie
Na de pauze is ruimte voor vragen. ‘Wat kan Nederland in dit spel betekenen?’, zo luidt de eerste vraag. Niets! Nederland kan alleen maar volgen. Maar wij zijn ondertussen wel de tweede importeur ter wereld van Chinese goederen.
Daarna passeren nog een hele rits andere onderwerpen de revue. De mensenrechten, de georganiseerde urbanisatie, de kans dat de Chinese munt de rol van de dollar overneemt (nihil: de renmimbi is niet eens inwisselbaar), de positie van India en ten slotte de arbeidsmigratie en de positie van de middenklasse. Wat het laatste betreft: China is natuurlijk een reus op lemen voeten. Tot dusver zijn alle Chinese dynastieën ten val gekomen door een opstand op het platteland.
Onzekere toekomst
De deskundigen zijn nog niet uitgepraat en het publiek nog niet uitgevraagd, maar Van Oosterhout weet dat de derde helft wacht. Hij wil de avond graag positief afsluiten, maar gevraagd naar hun toekomstvoorspelling benoemen beide deskundigen toch vooral de risico’s. In de Zuid-Chinese Zee, die door China steeds meer als een eigen zee wordt beschouwd, is een klein incident voldoende om de lont in het kruitvat te steken. Dat geldt ook voor een eventuele inlijving van Taiwan door China. ‘Maar voorspellen is moeilijk’, grapt Verhagen, ‘zeker als het de toekomst betreft’.
Foto's
