Natuurwetenschap in de politiek

Verslag

Inleiding 

Deze avond van het Kenniscafé Emmen ging over het belang van natuurwetenschap in de politiek. Spreker was Roel Grit, de auteur van het boek Wetenschap is geen mening. Grit, succesvol auteur van leerboeken voor het hoger beroepsonderwijs, kreeg het idee voor het boek toen hij op televisie een politicus hoorde die in één zin de uitstoot van CO2 en de stikstofproblematiek door elkaar haalde. Roel Grit benadrukt dat het voor iedereen van belang is om de natuurwetenschappelijke feiten te kennen. André Kuiper, Bas Haring, Ben Feringa en Willem Bakker onderstrepen dit en raden aan om het boek te lezen. 

Atomen en moleculen 

De lezing begint met een korte scheikunde les. Water(H2O), waterstof (H2) zuurstof (O2), stikstof(N2), ammoniak (NH2) en kooldioxide (CO2) passeren de revue. Atomen zijn de bouwstenen van alles en 'onvernietigbaar'. Grit vertelt dat ammoniak ontstaat door krachtvoer dat aan vee wordt gevoerd. De mens produceert per dag 1 kilo CO2 en als je vliegt naar Nieuw Zeeland stoot je 10.000 kilo CO2 uit. Elk organische molecuul dat C bevat, geeft CO2 bij verbranding. Elk organisch molecuul dat H bevat geeft damp (H20). Energie bronnen als steenkool en aardgas produceren bij verbranding CO2 en warmte. Deze feitjes laten zien dat fossiele brandstoffen anno nu nog steeds voor het grootste deel voorzien in onze energiebehoefte. 

EROI-formule 

Roel Grit vertelt dat je, om de juiste beslissingen te kunnen nemen, wel moet weten hoe het zit. En dat je de juiste vragen moet durven stellen. Bijvoorbeeld: hoeveel energie kost het om energie op te wekken? In 1930 vergde het oppompen van 100 vaten olie één vat olie aan energie. Inmiddels is die verhouding 1 : 15. 

Roel Grit vindt dat EROI (= totaal geleverde energie : energie die nodig is om die energie te leveren) een rol moet spelen bij het maken van duurzame en verantwoorde keuzes. Bedrijven doen dingen/ activiteiten die economisch gunstig zijn. Geld verdienen is een belangrijke drijfveer. “Denk maar aan subsidies”, zegt Grit. Het rendement lijkt minder belangrijk. 

Het is aantrekkelijk om zonnepanelen op je dak te leggen, maar, benadrukt Roel Grit, netto levert het niet zoveel rendement op. Denk aan de productie van panelen, waar China steenkool voor gebruikt. Daar hebben ze genoeg van! En dan het onderhoud, de vervanging en recycling. Hetzelfde geldt voor de bouw van windmolens. 

Opwarming Aarde 

Het broeikaseffect ontstaat door CO2 gas (0,4 % in de atmosfeer). CO2 verstoort de terugkaatsing van warmtestraling en daardoor warmt de aarde verder op. 

De meetpunten in de Keelingcurve laten zien dat het CO2 gehalte in 1965 1,2 ppm en 1990 2,4 ppm in de atmosfeer was. Grit benadrukte al eerder dat de mens 1 kilo CO2 per dag produceert. Stel je eens voor dat Nederland onder een stolp staat. ““Wat denken jullie hoe snel stijgt de CO2? “ Na enkele reacties blijkt het om een verdubbeling in anderhalf jaar te gaan. Op de vraag :'Hoelang leef je dan nog?” Hooguit drie jaar is het antwoord!! 

In een grafiek laat Roel Grit zien dat Europa erin slaagt om reductie van CO2 te realiseren. Er is wel een keerzijde, veel producten die wij gebruiken worden elders gemaakt, bijvoorbeeld in China en India. Europa is dus medeverantwoordelijk voor de stijging van CO2 in deze landen. 

Kantelpunt en opslingereffect 

Op dit moment smelt het landijs op de polen en de gletsjers. De permafrost ontdooit waardoor er veel methaan vrij komt. Er wordt in de oerwouden nog steeds gekapt en dit leidt tot erosie. Het zeewater zet uit bij hogere temperaturen en wordt zuurder. Waardoor kalk oplost, en dat leidt tot meer CO2, ongeveer 0,2 pH per jaar. De gevolgen van de opwarming zijn niet gering: 

• Zeewater stijgt en lager gelegen gebieden overstromen 
• Extremer weer en de straalstroom wordt minder sterk
• Zoet water tekort voor 1,9 miljard mensen
• Migratiestromen
• Zeewater warmer betekent minder zuurstof voor vissen
• Mogelijk ombuigen van warme golfstroom, kouder in Nederland
• Zout kwelwater onder dijken door
• Waddenzee verdrinkt
• Andere plantengroei en insecten
• Geen Elfstedentocht! 

Voordat de pauze begint promoot Roel Grit zijn boek, het is vandaag voor een speciale prijs te koop. “Een bos bloemen is duurder” houdt hij de bezoekers glimlachend voor. Tijdens de pauze gaan de boeken als warme broodjes over de toonbank! Allemaal verkocht, de reclame heeft gewerkt. 

Tijdens de pauze speelt Vincent Grit zijn eigen 'Waves' op de piano. 

Duurzame energie 

Wind- en zonne-energie leveren energie, maar wel aanbodgestuurd! Waar halen wij onze energie vandaan als het windstil is of een week grijs en mistig? Volgens Roel Grit kunnen wij dat niet oplossen met accu's en is er een alternatieve gas/ kerncentrale nodig. 

Dat leidt tot veel vragen, kan wind- en zonne-energie dan nog wel uit of kan kernenergie niet uit vanwege wind- en zonne-energie? Wat te doen: Politiek? Subsidie?, Lobbyen? , EROI? 

Kernenergie 

Een kernsplijting van een uraniumkern levert veel energie op. Het is een lawine van neutronen die een kettingreactie geeft en energie levert. Einstein had dat al berekend ( E=mc²). Als je 35 kilo massa volledig om kan zetten kun je heel Nederland een jaar lang van energie voorzien. 

Een nadeel is het radioactieve afval dat jaren en jaren zeer zorgvuldig moet worden opgeslagen. En ja, van plutonium kun je bommen maken. 

Maar het kan ook anders. Het zilveren balletje thorium dat Roel Grit al meerdere malen in zijn handen had, is een belangrijk ingrediënt voor een gesmolten zoutreactor. De reactor kan niet op hol slaan, dus geen risico op een 'meltdown'. Thorium is in ruime mate aanwezig in de bodem en verrijking is niet nodig. Je kunt er geen bommen mee maken. Een nadeel is dat dit nog nauwelijks bekend is en dat je wel een radioactieve starter nodig hebt. Vooral in Australië en India zijn vindplaatsen van thorium.

En dan nog de kernfusie, het samenvoegen van kleine atomen. Een zeer ingewikkeld proces en daardoor nog niet beschikbaar. Kernenergie is volgens de spreker overigens met afstand de efficiëntste, schoonste en veiligste manier om energie te produceren. Roel Grit vindt dat je door kleine reactors te bouwen het risico kunt spreiden, bijvoorbeeld een reactor op zee voor Amsterdam. 

Grit heeft het talrijke publiek met verve langs de grote crises van deze tijd geleid: klimaat, energie en stikstof. Tot slot hoopt hij, dat hij de bezoekers nieuwsgierig heeft gemaakt. Nog niet helemaal duidelijk?  Lees dan het boek, is het advies van Grit, en leen het uit! 

Vragen 

• Hoe zit het met de EROI van de oliewinning in Schoonebeek?”, wil een aandachtige bezoeker weten. Grit heeft daarover geen exacte cijfers, maar een goede vraag is het wel. 
• “Hebben we na de verkiezingen nog een probleem met stikstof? Er is een eerlijke discussie nodig om een transitie te bewerkstelligen.
• “Kunnen we het veevoer niet zelf verbouwen?” Dan hebben we alle landbouwgrond in Nederland nodig om aan de huidige vraag te kunnen voldoen. 

Roel Grit kan geen oplossingen aandragen, het is zijn bedoeling om uit te leggen hoe het feitelijk zit met klimaat, energie en stikstof. 

Roel en Vincent Grit worden bedankt voor de boeiende avond en ontvangen van de dagvoorzitter een kleine attentie. Iedereen wordt uitgenodigd voor een hapje en drankje en wel thuis gewenst. 

Foto's