Architectuur door Mark Hemel

Verslag

Inleiding 

Sommige Emmenaren zijn wereldberoemd, maar niet in Emmen. Mark Hemel is één van hen. Met zijn zaken- en levenspartner Barbara Kuit is hij eigenaar van het architectenbureau IBA in Amsterdam. Zijn beroemdste ontwerp is de 600 meter hoge Canton Tower in de Chinese miljoenstad Guangzhou, vroeger bekend als Canton. Mark Hemel (Emmen, 1966) vertelde woensdag 9 november over zijn leven, werk en zijn beroemdste ontwerp. Hij groeide op in Emmen en ging studeren aan de TU Delft (1993). In 1996 voltooide hij zijn postdoctorale studie aan de Architectural Association in London. Hij doceert al meer dan twintig jaar aan universiteiten over de hele wereld. 

 Biobased bouwen 

Mark Hemel realiseert zich dat circulair bouwen de toekomst is. Hij vindt de oude dierentuin heel geschikt voor bouwkundige experimenten. Hij geeft de gemeente de gratis suggestie om in het oude dierenpark bijvoorbeeld een prijsvraag uit te schrijven voor kleinschalige projecten om ‘biobased’ (natuurlijk) te bouwen. Geen gek idee voor de plaats waar ook het woonerf is uitgevonden. 

Elegante complexiteit 

Mark Hemel laat de bezoekers een aantal van zijn ontwerpen zien en vertelt welke bijzonderheden het ontwerp kenmerken: 

• Medisch opleidingscentrum in Ghana; het dak is zo gemaakt dat er water in speciale reservoirs kan worden opgevangen. Voor medische handelingen in de droge periode cruciaal om te kunnen werken.
• Amsterdamse school revisited; een huis met verticaal metselwerk en binnenmuren met ronde betonnen vormen.
• Velodroom, met een spectaculair dak waar de lichtinval de sfeer op de wielerbaan bepaalt.
• NanYue palace museum; een archeologische opgraving met een bijzondere overkapping. 

De uitdaging om bijzondere vormen te ontwikkelen is voor Mark Hemel de 'trigger' tijdens de ontwerpfase. Grenzen opzoeken, bijzondere vormen en materialen, je ziet het in al zijn ontwerpen. Wat gebeurt er met de lichtinval, wat kan er technisch? Juist in de tijd dat digitaal ontwerpen nog niet mogelijk was, erg spannend en geweldig als het lukte. Nu kan iedereen het! 

Maar het werk van een prijswinnende architect kent ook een zekere tragiek. Het is jarenlang dag en nacht werken voor je zo’n grote prijsvraag wint. Mark Hemel vertelt dat talloze ontwerpen in de prullenbak verdwijnen omdat de prijs niet werd gewonnen. Hij zegt het met enige weemoed. Er waren ontwerpen bij die hij graag had willen realiseren. 

Uniek ontwerp 

In 2004 won IBA in samenwerking met ARUP een internationale architectuurprijsvraag met hun ontwerp voor de Canton Tower. De toren uit 2010 heeft de vorm van een helix of een zandloper. Het belangrijkste kenmerk is de gedraaide vorm. Drie belangrijke elementen daarbij zijn: de kolommen, ringen en beugels. De toren heeft 37 verdiepingen en 2 kelders. De hoogste verdieping heeft de vorm van een ovaal van 54 bij 46 meter, maar in het midden heeft het bouwwerk slechts een doorsnede van 11,5 meter. Bij hele harde wind slaat de top maximaal anderhalve meter uit. Daarom wordt er in het ronddraaiende restaurant vlak onder de top geen soep geserveerd en zijn er geen hanglampen. Er zijn zelfs zwembaden op wielen voor een dempend effect op de uitslag bij harde wind. 

Een duizelingwekkende belevenis.. 

Mark Hemel vertelt het belangrijk te vinden dat bezoekers het gebouw kunnen beleven en ervaren hoe het gebouw ontworpen is. Daarom begint op 170 meter de “Skywalk”, een spiraalvormige trap in de open lucht die omhoog gaat naar 220 meter. Met een panoramische lift van glas zie je wanneer je het smalste deel passeert en kun je de constructie van dichtbij bekijken. Je beleeft ook hoe hoog het gebouw is. Op 449 meter is een sterrenwacht en daar weer boven op 488 meter ligt 's werelds grootste en hoogste observatiedek. Je kunt, via een rail, zelfs met een 'bubbel' een ritje van ongeveer een half uur maken rond de rand van het dak. En of het nog niet genoeg is zijn er in de staalconstructie glazen bakjes gemaakt waar je van een spectaculair uitzicht kunt genieten. 

De uitvoering 

Mark Hemel vertelt dat je kunt uitrekenen hoe hoog de toren kan worden binnen het budget. Het is een rekensom die met de gegevens van vergelijkbare gebouwen te maken is. Het klopt altijd! Bovendien ervaren Chinezen een opdracht als een belofte. Zij kijken anders naar ontwerpen. Het is een verdienmodel. Van 2007 tot 2010 is er gebouwd. Mark Hemel heeft de jaren in China ervaren als een groot avontuur. Met hulp van veel experts en specialistische bedrijven is de bouw gerealiseerd. De 40 palen hebben een fundament van 40 meter diep. De hele stalen constructie is gelast. De lassers werkten 24 uur aan lasnaden in ploegendiensten van 6 uur. De stalen buizen zijn gevuld met speciaal beton. Voor elke uitvoeringsfase worden hulpmiddelen bedacht. Bijvoorbeeld om de constructie van een verflaag te voorzien. Het is voor de bezoekers van deze avond al snel duidelijk dat er een unieke toren is gerealiseerd in Guangzhou. Tot in de details, interieur, tuinen en een lichtplan, wordt de toren gerealiseerd. Mark Hemel vertelt nog dat de Chinezen het lichtplan op hun eigen manier gebruiken, zij maakten andere kleurkeuzes. Hij is dat later wel mooi gaan vinden. 

Vragen 

Na de pauze worden er veel vragen gesteld, die Mark Hemel uitvoerig beantwoordt. Zo'n Canton Tower bouwen zal steeds moeilijker worden, maar hij vindt dat kwalitatief bouwen mogelijk moet blijven. Bijzondere gebouwen zijn/worden cultureel erfgoed. Op de vraag hoe het ontwerp is ontstaan, antwoordt Mark Hemel dat een architect bagage heeft en ervaringen die resulteren in ideeën. 

Op de vraag over spraakmakende gebouwen in het noorden, de Gasunie en het Forum is Mark Hemel duidelijk, het Gasuniegebouw kan hem niet bekoren, het Forum is een heel aantrekkelijk gebouw voor jongeren. 

Hoe wordt een klein jongetje uit Emmen zo'n beroemde architect? Mark Hemel vertelt dat hij als student zeer reislustig was. Liften was een mogelijkheid om low budget veel te zien. De studietijd in Londen was stimulerend en uitdagend en heeft hem gevormd. Klein begonnen met zijn vrouw, hard werken op zolderkamertjes en uiteindelijk komt de droom uit. Ga ervoor, is zijn advies! 

Foto's